زمان مراجعه به روانشناس
چه زمانی باید به روانشناس مراجعه کنیم؟
زندگی همیشه آرام پیش نمیرود. با وجود شرایط پیچیده و دشوار زندگی امروز و شرایط موجود در جامعه، گاهی فشارهای ذهنی آنقدر زیاد میشوند که نیاز داریم صرفا با یک نفر صحبت کنیم. اما صحبتی که منجر به قضاوت ما نشود. در این شرایط مراجعه به روانشناس میتواند به ما کمک کند. مراجعه به روانشناس یعنی پذیرفتهایم که سلامت روان به اندازه سلامت جسم برای ما مهم است. درست مثل مراجعه به پزشک، کمک گرفتن از متخصص روان هم نشانه آگاهی است نه ضعف.
یکی از سوالاتی که ممکن است ذهن بسیاری از افراد را به خود مشغول کند، این است که چه زمانی باید به روانشناس مراجعه کنیم. در این ادامه به زبان ساده توضیح میدهیم چه زمانی وقت آن است که کودک، نوجوان یا بزرگسال از یک روانشناس کمک بگیرد.
کودکان و نوجوانان همیشه نمیتوانند احساساتشان را درست بیان کنند. به همین دلیل رفتار آنها معمولا اولین سرنخ است. برخی نشانهها در کودکان وجود دارند که والدین باید آنها را جدی بگیرند. این نشانهها عبارتند از:
- تغییرات رفتاری ناگهانی
اگر فرزندتان که همیشه اجتماعی بوده، به صورت ناگهانی گوشه نشین شده یا برعکس، تحریک پذیر و پرخاشگر شده است، این تغییرات پیام مهمی دارند.
رفتار کودکان معمولا به سرعت تحت تاثیر استرس، اضطراب یا مشکلات ارتباطی قرار میگیرد.
- افت تحصیلی بدون دلیل مشخص
وقتی کودک یا نوجوان ناگهان از درس عقب میماند، مشاجرههای خانوادگی یا تنبلی ساده تنها علت نیست. مشکلات یادگیری، بیش فعالی، اضطراب امتحان یا حواس پرتی شدید میتوانند علت زیربنایی این افت باشند.
- ترسها یا اضطرابهای شدید
اگر فرزندتان از مدرسه رفتن میترسد، قبل از کلاس دل درد میگیرد یا از محیطهای جدید اجتناب میکند، بهتر است این موضوع پیگیری شود. ترسهای شدید اگر نادیده گرفته شوند، در آینده تبدیل به اضطراب پایدار میشوند.
- مشکلات خواب و تغذیه
بدخوابی و کابوسهای مکرر، خواب زیاد یا کم، کاهش اشتها یا پرخوری ناگهانی بیشتر از آنچه تصور میکنیم به وضعیت روانی وابسته است. به همین دلیل اگر چنین مشکلاتی به طور ناگهانی و بدون علت خاصی به وجود آمدند، مراجعه به روانشناس میتواند در یافتن علت آن و بهبود شرایط به شما کمک کند.
- انزوا یا مشکل در دوست یابی
اگر کودک یا نوجوان نمیتواند دوست پیدا کند، از جمع فرار میکند یا مدام درگیر تنش با همسالان است، میتواند ناشی از مشکل در مهارتهای اجتماعی و ارتباطی نوجوان باشد. بنابراین مراجعه به روانشناس و مشاور میتواند مسیر روابط اجتماعی او را بهتر کند.
- رفتارهای تکراری، نگرانیهای زیاد یا نشانههای وسواس
شستوشوی بیش از حد، چک کردنهای مداوم، تکرار کلمات یا رفتارهای خاص از علائمی هستند که نیاز به بررسی حرفه ای دارند.
- مشکل در بیان احساسات
اگر فرزندتان احساسات را پنهان میکند، گریههای بیدلیل دارد یا نمیتواند درباره ناراحتیاش صحبت کند، یک روانشناس میتواند مهارت ابراز احساسات را در او تقویت کند.
چه زمانی نوجوانان باید به روانشناس مراجعه کنند؟
نوجوانی دورهای پر از تغییر است، اما گاهی شدت این تغییرات از حد معمول فراتر میرود. از همین رو مراجعه به روانشناس میتواند به نوجوان و خانواده او کمک کند تا این دوره پرفشار را بهتر و با حال خوب سپری کنند و از مشکلات آتی جلوگیری کنند. نشانههایی که در نوجوانان باید به آنها حساس باشید، عبارتند از:
- احساس بیارزشی یا ناامیدی
اگر نوجوان میگوید «من به درد نمیخورم» یا «هیچ چیز مهم نیست»، این جملات ساده نیستند و باید جدی گرفته شوند. البته تا حدودی گفتن این جملات طبیعی هستند اما در صورتی که بیش از حد تکرار شوند، مراجعه به روانشناس و مشاور و ارزیابی تخصصی میتواند به شما کمک کند.
- درگیری ذهنی شدید
نگرانیهایی که باعث بیقراری، گریه یا عصبانیت مداوم میشوند، نشانه فشار روانی هستند. از آنجایی که نوجوانان بنا به اقتضای سن خود بیشتر تمایل دارند با دوستان در ارتباط باشند، شاید نتوانند به راحتی فشارهای ذهنی و روانی خود را با خانواده مطرح کنند، اما رفتارهای آنها میتواند این فشار روانی را به ما نشان دهد. از همین رو مراجعه به روانشناس و گرفتن کمک تخصصی میتواند به نوجوان و خانواده او و همچنین برقراری رابطه با کیفیت میان نوجوان و والد کمک کند.
- رفتارهای پرخطر
رابطههای پنهانی، فرار از خانه، مصرف مواد، پرخاشگری شدید یا رفتارهای آسیب زننده به خود از علائمی هستند که باید سریعا بررسی شوند.
- فشار تحصیلی
بسیاری از نوجوانان زیر فشار توقعات، رقابت و ترس از شکست قرار میگیرند. مشاوره به آنها کمک میکند با این فشارها کنار بیایند و بتوانند دوران تحصیل خود را با آرامش و به دور از فشارهای مضاعف سپری کنند.
چه زمانی بزرگسالان باید به روانشناس مراجعه کنند؟
- اضطراب یا استرس طولانی
اگر به طور مداوم نگران هستید، آرامش ندارید یا ذهنتان از فکرهای مختلف خالی نمیشود، بهتر است از یک روانشناس کمک تخصصی دریافت کنید.
- غم و بی انگیزگی ماندگار
اگر روزها و هفته هاست احساس میکنید توان انجام کارها را ندارید، هیچ چیز خوشحالتان نمیکند یا انگیزهتان پایین است، این میتواند نشانه افسردگی باشد. ارزیابی تخصصی میتواند در بهبود شرایط به شما کمک کند.
- مشکلات رابطهای یا بینفردی
اختلاف با همسر، رابطه سرد، بحثهای تکراری یا بیاعتمادی از مسائلی هستند که یک مشاور میتواند به شکل عملی در حل آنها به شما کمک کند. همچنین مشکلات بینفردی میتوانند خود را در حوزههایی مانند کار، تحصیل، روابط با دوستان و… نیز خود را نشان دهند که آموزش مهارتهای ارتباطی و اجتماعی و بررسی تخصصی میتواند در بهبود شرایط به شما کمک کند.
- افت تمرکز و درگیری ذهنی
وقتی تمرکز سخت میشود، تصمیمگیری مشکل است یا احساس میکنید حافظه شما ضعیف شده است، ممکن است نتیجه استرس یا فرسودگی روانی باشد. در این شرایط ارزیابی تخصصی و مشاوره میتواند در بهبود و بازگشت شرایط به حالت عادی به شما کمک کند.
- بحرانهای زندگی
سوگ، جدایی، مشکلات مالی، مهاجرت و تغییرات بزرگ زندگی معمولا شرایطی را فراهم میکنند که از آنها تحت عنوان شرایط بحران یا بحرانهای زندگی یاد میشود. در این شرایط یک روانشناس متخصص میتواند به شما کمک کند تا به شرایط زندگی معمول خود بازگردید و از این بحرانها گذر کنید.
- علائم جسمانی ناشی از فشار روانی
سردردهای مداوم، تپش قلب، بیخوابی، دل دردهای عصبی یا گرفتگی عضلانی میتوانند نشانههای استرس یا بحران روانی حل نشده باشند. در صورتی که این علائم را داشتید، اما از نظر جسمانی علتی برای آن یافت نشد، ارزیابی روانشناختی میتواند در بهبود علائم جسمانی و حتی رفع آنها به شما کمک کند.
تا اینجا نشانههایی که باید به آنها حساس باشیم و به روانشناس مراجعه کنیم را بررسی کردیم، حال سوالی که مطرح میشود این است که چرا مراجعه به روانشناس مهم است؟
مشکلات روانی اگر زود شناسایی شوند، سریع تر و راحت تر درمان میشوند. به بیان دقیقتر یک روانشناس متخصص میتواند به ما کمک کند:
- احساسات را بهتر بشناسیم،
- روابط خانوادگی و اجتماعی خود را تقویت کنیم،
- کودکان و نوجوانان مسیر رشد سالمتری را طی کنند،
- راهکارهای عملی به ما ارائه دهد،
- افکار و رفتارها به شکل کاربردی اصلاح شوند، و در نهایت
- کیفیت زندگی بهتر شود.
مشاوره همیشه قرار نیست به معنای وجود مشکل بزرگ باشد، بلکه گاهی برای پیشگیری، گاهی برای یاد گرفتن مهارتهای ارتباطی و گاهی برای شناخت بهتر خود به روانشناس مراجعه میکنیم.
به زبان ساده میتوان گفت که یک قانون ساده وجود دارد، و آن این است که:
«اگر نمیدانید مشکل چقدر جدی است، همین تردید یعنی زمان آن رسیده از یک روانشناس کمک بگیرید. یک جلسه مشاوره میتواند دید واضحی به شما بدهد.»
منابع:
10 Signs That Your Child May Need a Therapist.” Cleveland Clinic. 1 Apr 2025. https://health.clevelandclinic.org/signs-your-child-may-need-a-therapist
“Anxiety and Depression in Children.” Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 9 Jun 2025. https://www.cdc.gov/children-mental-health/about/about-anxiety-and-depression-in-children.html
Srinath S., et al. “Clinical Practice Guidelines for Assessment of Children and Adolescents.” PMC. 2019. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6345125/