بازی درمانی چیست
بازیدرمانی چیست؟
بازیدرمانی یکی از موثرترین رویکردهای درمانی برای کودکان است. به بیان دقیقتر بازی سادهترین زبان کودکان است، کودکان با بازی احساساتشان را نشان میدهند، تجربههایشان را بازسازی میکنند و چیزهایی را که نمیتوانند با کلام بگویند در عمل نشان میدهند و بازیدرمانی از همین ویژگیها استفاده میکند تا به کودک کمک کند هیجانها، ترسها، تعارضها و نیازهایش را بیان کند و راههای سالمتری برای کنار آمدن با آنها پیدا کند.
یکی از سوالاتی که مطرح میشود این است که بازیدرمانی چگونه کار میکند؟
در پاسخ باید گفت که در بازیدرمانی، درمانگر فضایی ایمن و قابل پیشبینی ایجاد میکند تا کودک بتواند بدون ترس از قضاوت یا تنبیه خودش باشد. کودک در این فضا که به آن اتاق بازی یا اتاق درمان میگویند، از اسباببازیها، نقاشی، خمیر بازی، عروسکها و ابزارهای دیگر استفاده میکند و درمانگر نیز به رفتارهای کودک در حین بازی توجه میکند، پیام پنهان در بازی او را میبیند و به شکل غیرمستقیم به او کمک میکند احساساتش را سامان دهد.
به بیان دیگر، کودکان برخلاف بزرگسالان کمتر میتوانند از گفتوگو مستقیم برای حل مشکلات استفاده کنند. به همین دلیل بازی برای آنها حکم یک گفتوگوی کامل را دارد. هر انتخاب و هر واکنش آنها در بازی اطلاعاتی درباره دنیای درونی آنها به درمانگر میدهد.
بنابراین میتوان گفت که به این دلیل که کودک در بازیدرمانی در فضایی امن و با ابزارهایی که برای او طبیعیاند، یاد میگیرد احساساتش را بشناسد، آنها را تنظیم کند و راههای سالمتری برای بیان خود پیدا کند، تغییرات حاصل از بازیدرمانی فقط در اتاق درمان نمیماند و به رفتار روزمره کودک در خانه، مدرسه و ارتباط با دیگران انتقال پیدا میکنند.
اهداف بازی درمانی
اکنون که با بازی درمانی و شیوه اثر آن آشنا شدیم، بیایید به همراه هم اهداف بازیدرمانی را بررسی کنیم. بسته به نیاز کودک، بازیدرمانی میتواند اهداف متفاوتی را دنبال کند که عبارتند از:
- کاهش اضطراب، ترس و تنش
- تقویت اعتماد به نفس
- افزایش مهارتهای ارتباطی
- کمک به مدیریت خشم
- بهبود رفتارهای اجتماعی
- پردازش تجربههای آسیبزا مثل طلاق، بیماری، بدرفتاری یا مرگ عزیزان
- رشد مهارتهای حلمسئله و تصمیمگیری
- و …
بازیدرمانی برای چه کودکانی کاربرد دارد؟
سوال دیگری که ممکن است در ذهن شما ایجاد شود، این است که چه کودکانی میتوانند از بازیدرمانی سود ببرند؟
در پاسخ به این سوال باید گفت که بازیدرمانی برای بسیاری از مشکلات دوران کودکی کاربرد دارد، از جمله:
- اضطراب و نگرانی
- افسردگی یا غم شدید
- پرخاشگری و مشکلات رفتاری
- شب ادراری
- مشکلات ارتباطی و اجتماعی
- اختلالات رشدی مانند اوتیسم
- مشکلات ناشی از استرس، جابهجایی یا مهاجرت، ورود به مدرسه یا تغییرات مهم زندگی
- تجربه سوگ یا آسیب روانی
نقش والدین در روند درمان با استفاده از رویکرد بازی چیست؟
در روند جلسات بازیدرمانی والدین نقش کلیدی دارند. درمانگر معمولا جلساتی با والدین برگزار میکند تا رفتارهای کودک را بهتر درک کند و شیوه برخورد روزمره خود را هماهنگ با اهداف درمان تغییر دهد. بسیاری از مشکلات فقط با همکاری والدین و ایجاد یک محیط حمایتی در خانه پیشرفت میکند. به بیان دقیقتر تا زمانی که فضای خانه و روابط خانوادگی نیز همراه با فرایند درمان کودک اصلاح نشود، بازیدرمانی برای کودک به تنهایی نمیتواند تغییرات مطلوب و مورد انتظار را ایجاد کند.
مدت زمان و ساختار جلسات بازیدرمانی چگونه است؟
جلسات بازیدرمانی معمولا بین 45 تا 60 دقیقه طول میکشند و به طور هفتگی برگزار میشوند. تعداد جلسات بسته به مشکل کودک متفاوت است. بعضی کودکان در چند هفته تغییر قابل توجهی نشان میدهند و برخی نیاز به دوره طولانیتری دارند.
جمعبندی
بازیدرمانی روشی علمی، موثر و انسانی برای کمک به کودکان است. این روش به کودک امکان میدهد بدون فشار و بدون نیاز به بیان مستقیم، در مسیری امن و طبیعی رشد کند. اگر کودکی نشانههایی از اضطراب، پرخاشگری، افت تحصیلی یا تغییرات رفتاری دارد، ارزیابی توسط یک متخصص بازیدرمانی میتواند قدم اول برای کمک به او باشد.
منابع:
The effectiveness of play therapy on depression and anxiety in children(Nazari et al., 2025) https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/39794648
Play Therapy: An Analytical Mode of Therapy in Children(Chauhan, 2024) https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/09731342241238524
Effect of play therapy and storytelling on the anxiety level of hospitalized children (Abdi et al., 2025) https://bmccomplementmedtherapies.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12906-025-04767-4